ANIOŁOWIE BIZNESU

Istotnym elementem rozwoju spółek innowacyjnych pozostaje pozyskanie zewnętrznego kapitału niezbędnego do rozwoju produktu. Ze względu na wysokie ryzyko niepowodzenia projektu, wczesną fazę rozwoju oraz skalę zapotrzebowania na środki, dostęp do kredytów pozostaje ograniczony, a z pomocą przychodzą fundusze venture capitals, platformy crowdfundingowe i coraz częściej również indywidualni inwestorzy określani aniołami biznesu. Jak bardzo specyfika współczesnych inwestorów prywatnych różni się od historycznych aniołów biznesu finansujących w XIX- wieku sztuki na Brodway-u, skąd pochodzi ich określenie? Rozważając ten rodzaj działalności inwestycyjnej – coraz popularniejszy również wśród kobiet – warto przyjrzeć się zarówno specyfice tego rodzaju działalności, jak i prawnym aspektom transakcji w start-upy z udziałem aniołów biznesu.  

Aniołowie biznesu – pieniądze i know-how

Aniołowie biznesu są prywatnymi, indywidualnymi inwestorami, którzy zazwyczaj oprócz  środków finansowych zapewniają wsparcie w rozwoju strategii start-upu, wynikające z ich doświadczenia biznesowego, pozycji w branży, co określane jest finansowaniem smart money. Popularne sesje pitchingowe, sieci aniołów biznesu, czy wyspecjalizowane platformy umożliwiające połączenie założycieli z inwestorami umożliwiają podjęcie tej działalności osobom, które dopiero rozważają ten rodzaj inwestowania, co jednak wymaga odpowiedniego przygotowania się do procesu inwestycyjnego.

Cześć aniołów biznesu ceni prywatność i anonimowość dokonywanych transakcji, tym samym warunki wejścia danego inwestora do wielu spółek, nawet rozpoznawalnych już na rynku, nie zawsze będą puntem odniesienia, pozwalającym zweryfikować uwarunkowania rynkowe dla danego typu transakcji.

Inwestycje aniołów biznesu to perspektywa związania się ze spółką średnio na 3- 6 lat, z uwzględnieniem ograniczonych bieżących zysków. Pespektywa zakładać noże natomiast nawet wielokrotny zwrot inwestycji w przypadku wzrostu wartości udziałów spółki w wyniku realizacji strategii i rozwoju produktu. Wysokie ryzyko inwestycji oznacza natomiast nawet całkowitą możliwość utraty posiadanych środków, ograniczoną płynność udziałów na wczesnych etapach rozwoju start-upu oraz zazwyczaj brak wypłaty dywidendy, gdy spółka nastawiona jest na rozwój.

Niektórzy z aniołów biznesu nie tylko skupiają się na ograniczeniu ryzyk, dokonując mniejszych, ale kilku inwestycji, ale również decydując się na inwestowanie w spółki, które wprowadziły już na rynek produkt, generują przychody i odnalazły na rynku, a środki wykorzystane będą na dalszy rozwój.

Proces inwestycyjny

Aniołowie biznesu dominują w sektorze innowacyjnym. Inwestycje dokonywane bywają zazwyczaj w spółki we wczesnej fazie rozwoju (tzw. pre-seed) oraz start-upy.

Aniołowie biznesu niejednokrotnie wchodzą w inwestycję równocześnie z funduszami venture capitals, co określane jest koinwestycjami, co w przypadku zastosowania klauzul pari passu (z łac. „na równej stopie”) znacząco może wzmocnić pozycję prywatnego inwestora, jego uprawnienia kontrolne i preferencje przy wyjściu z inwestycji. Warto wskazać, że proces inwestycyjny będzie różnił się również wtedy, gdy środki prywatne inwestowane są jednocześnie ze środkami publicznymi, które w sektorze start-upów są istotnym elementem dokapitalizowania.

Zastrzec należy jednocześnie, że ograniczeniem tego typu działalności pozostają zbiorowe inwestycje prywatnych inwestorów przez powołane do tego podmioty. Wehikuły zbiorowego inwestowania łączą się z prawnymi wymogami dotyczącymi sformalizowania tego rodzaju działalności – alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI) oraz alternatywne spółki inwestycyjne (ASI), co stanowi działalność regulowaną i podlega nadzorowi organów administracyjnych.

Elementami procesu inwestycyjnego pozostaje audyt biznesowy i prawny przedsiębiorstwa,  poprzedzony porozumieniem o poufności oraz podpisaniem term-sheetu, będącego dokumentem, w którym określa się zazwyczaj między innymi: cel finansowania, opis projektu, określenie praw własności intelektualnej i technologii, na której opiera się innowacyjność projektu, skalę inwestycji, wycenę pre-money, fazy przedsięwzięcia, harmonogram, warunki zawieszające podpisania umowy inwestycyjnej oraz założenia transakcji.

Pozytywne przejście wstępnego etapu, warunkuje zawarcie umowy inwestycyjnej i dalszą realizację jej postanowień, w tym kolejne rudny finansowania, jeśli zostały przewidziane.  Na tym etapie warto uwzględnić postanowienia dotyczące wyłączności negocjacyjnej.

Umowa inwestycyjna

Centralny punkt stanowią negocjacje i zawarcie umowy inwestycyjnej. Inwestorzy w zależności od wielkości zainwestowanego kapitału otrzymują liczne uprawnienia oraz preferencje. Przy uwzględnieniu faktu, że inwestycje te wiążą się z wysokim ryzykiem utraty nawet całego zainwestowanego kapitału, umowa inwestycyjna pozostaje kluczowa do zabezpieczenia interesów majątkowych inwestorów. Do najistotniejszych postanowień zalicza się następujące klauzule:

• klauzula anti-dilution – ma na celu ochronę przed spadkiem wyceny, co łączy się z mniejszym udziałem aniołów biznesu w kapitale zakładowym. Ich cel zazwyczaj skupia się na zabezpieczenia, aby przy emisji nowych udziałów po niższej cenie niż cena, po której udziały obejmowali udziały aniołowie biznesu, byli oni uprawnieni do ich objęcia w taki sposób, aby średnia cena udziału objętego przez anioła biznesu nie była niższa niż cena nowo emitowanych udziałów;
• klauzula lock-up – ma na celu ograniczenie zbywalności i obciążania udziałów bez spełnienia określonych warunków, w szczególności przez założyli, których udział osobisty ma zagwarantować powodzenie przedsięwzięcia;
• klauzula opcji put – jest tzw. opcją sprzedaży i oznacza uprawnienie anioła biznesu do sprzedaży udziałów z jednoczesnym zobowiązaniem gwarantującego do ich odkupu na określonych warunkach;
• klauzule prawa przyłączenia (Tag Along) – jest uprawnieniem anioła biznesu do uczestnictwa w każdej transakcji sprzedaży udziałów spółki przez innych wspólników, w tym założycieli, na takich samych warunkach;
• klauzula prawa przyciągnięcia (Drag Along) – jest uprawnieniem do wezwania pozostałych wspólników do sprzedaży razem z aniołem biznesu udziałów podmiotowi trzeciemu;
• klauzula zakazu konkurencji – mają na celu zabezpieczyć, aby założyciele z wykorzystaniem środków od inwestora zewnętrznego na rozwój produktu nie prowadzili pośrednio lub bezpośrednio działalności konkurencyjnej wobec spółki.

Wyjście z inwestycji

Kluczowym elementem umów inwestycyjnych i transakcji tego rodzaju pozostaje zabezpieczenie wyjścia z inwestycji z jak najkorzystniejszymi rezultatami. Zakres ponoszonego wysokiego ryzyka bezpośrednio bowiem zazwyczaj przekładać się ma na atrakcyjne warunki zwrotu, często nieporównywalne z innymi formami inwestowania. Wyjście z inwestycji zabezpiecza się zazwyczaj jak najszerzej, są to zróżnicowane możliwości począwszy od  sprzedaży 100% udziałów spółki do inwestora branżowego lub finansowego, w tym również w wyniku realizacji klauzuli przyciągnięcia lub przyłączenia, poprzez sprzedaż pakietu większościowego, nabycie udziałów przez spółkę lub założycieli, sprzedaż w IPO (pierwszej ofercie na giełdzie), transakcje na rynku regulowanym/nieregulowanym, połączenie z innymi spółkami.

Odrębnie wskazać należy również na konieczność wprowadzenia postanowień umowy inwestycyjnej na wypadek likwidacji lub rozwiązania spółki, co również jest realne w przypadku negatywnego scenariusza.

Specyfika inwestycji aniołów biznesu

Uwzględniając skalę ryzyka biznesowego, obszar ten wymaga profesjonalnego podejścia i przygotowania. Oprócz aspektów prawnych, realnej oceny, czy wycena pre-money spółki nie jest zawyżona, warto rozważyć aspekty biznesowe związane z poszczególnymi ryzykami danego typu inwestycji, w związku ze specyfiką produktu danego start-upu. Statystycznie ponad połowa inwestycji zakończy się niepowodzeniem, ale atrakcyjność pomnożenia zainwestowanego kapitału, czy udział w realizacji projektu, z którego wizją i potencjałem anioł biznesu się utożsamia czyni te inwestycje coraz atrakcyjniejszymi dla wielu inwestorów.